Clandestiene pers en geschriften
Onverhoeds werd een dertigtal namen voorgelezen van mannen of vrouwen die de volgende dag naar de baden moesten, zonder dat er sprake was van desinfecteren. Maar iedereen had de stoommachine zien aankomen (...). Twee of drie uur lang stonden ze [de mannen] samen in hun adamskostuum (…).
Degenen die eraan gedacht hadden om klompen mee te brengen, konden ten minste hun voeten beschermen; wie erin geslaagd was een handdoek te vinden, kon die om zijn lenden slaan. (…) Heel wat mannen waren met een goede broek aangekomen, en ze vertrokken met een versleten en opgelapte broek.
GEDEPORTEERD WEGENS GESCHRIFTEN. Victor DL wordt op 1 november 1863 in Maldegem geboren. Hij is gehuwd met Octavie D. Deze journalist, schrijver en politicus wordt in december 1914 door de Duitse overheid gearresteerd wegens zijn geschriften in het dagblad Getrouwe Maldegem. Victor wordt naar het kamp van Holzminden gestuurd en komt op 2 december 1918 naar België terug, twee jaar nadat hij naar Zwitserland was uitgewezen.
CLANDESTIENE PERS. Thedodore J. wordt op 9 mei 1878 in Brussel geboren. In 1898 huwt hij met Angèle V. Ze wonen in Sint-Gillis en hebben vier kinderen. Théodore is kelner bij Hulstkamp, in de Koninginnegalerij. In 1916 wordt Théodore als politieke gevangene door de Duitsers geïnterneerd. Hij overlijdt als hij 42 is, niet lang na de oorlog, en laat een weduwe en 4 kinderen zonder enige middelen achter.
Vanaf het begin van de oorlog verdeelt Théodore Belgische, Franse en Engelse clandestiene kranten in de Koninginnegalerij van Brussel. Later verdeelt hij ook La Libre Belgique. Hij organiseert een koeriersdienst voor het front, tussen België, Frankrijk en Engeland.
Vanaf het ogenblik dat de Duitsers Brussel binnenvielen, beschouwde mijn man het als zijn taak om Belgische, Franse en Engelse kranten en verboden teksten te verspreiden, uit pure vaderlandsliefde.
Op 19 juni 1916 wordt Théodore tijdens zijn werkuren, voor de ogen van de klanten gearresteerd. Van 16 juni tot 17 juli 1916 zit hij in de gevangenis van Sint-Gillis. Als hij weer vrijkomt, is hij enorm verzwakt door zijn gevangenschap en hij sterft aan de medische gevolgen daarvan.
SPIONNE VANAF 1915. Marie A. wordt op 18 december 1884 in Anderlecht geboren. Haar drie kinderen zijn geboren in 1917, 1919 en 1921. Haar man Pierre komt op tragische wijze om in de oorlog in Frankrijk. In juli 1915 wordt Marie gearresteerd en gevangengezet in de gevangenis van Gent, wegens spionage.
Op een dag (...) werd ik verklikt en als spionne aangehouden. Dat was in Les Iles Philippines [café in Brussel, nvdr] in een klein huisje, opengehouden door een bultenaar, “Jefke” genaamd. Ik had mijn omslagdoek op het bed gelegd en handig de brieven achter het bed laten vallen. Tijdens mijn arrestatie hebben de Moffen er geen ogenblik aan gedacht om achter het bed te kijken.
Die goeie “Jefke” heeft de brieven in zijn tuin verborgen. Ik heb ze teruggevonden (...) toen ik opnieuw begon te smokkelen. (…). Omdat ze [de gevangenbewaarders] niets gevonden hadden, veroordeelden ze me tot 13 dagen gevangenis (...), en werd ik twee dagen lang gefolterd.
Marie smokkelt kranten voor het front, via Nederland. In 1915 wordt ze verraden en als spionne gearresteerd door de Duitsers. Terwijl ze gearresteerd wordt, slaagt ze er nog in brieven te verstoppen, die ze na haar gevangenis ook terugvindt.
Gedurende de twee weken gevangenis in Gent, wordt ze door de gevangenbewaarders mishandeld.
Bij haar vrijlating is ze niet in staat om te werken en ze doet een beroep op de armenzorg van Anderlecht, van wie ze voedselrantsoenen krijgt.
Ik ben erin geslaagd om tussen het begin van de oorlog en mijn arrestatie zo’n 15.000 brieven op hun bestemming te brengen.
OP HETERDAAD BETRAPT. Henri V. woont in Sint-Gillis. Hij is op 2 september 1878 in Brussel geboren, is niet getrouwd en werkt als elektricien. De Duitsers arresteren hem in 1917 voor brievensmokkel voor geallieerde soldaten en verkoop van clandestiene kranten.
Henri V. verdeelt regelmatig clandestiene post tussen het Nederlandse front, Brussel, Doornik en Rijsel. Op 1 januari 1915 wordt hij in Rijsel door de Duitsers gearresteerd op het ogenblik dat hij een stapel brieven bestemd voor het Huis Solvay in veiligheid brengt.
Hij moet voor de Duitse krijgsraad verschijnen, maar weigert te spreken en hij verraadt niemand. Hij beweert dat hij werkzoekende is. Hij wordt veroordeeld tot zes maanden gevangenis en naar de gevangenis van Rijsel overgebracht. Tijdens zijn gevangenschap is hij verplicht te werken.
VERZETSSTRIJDER TEGEN ELKE PRIJS. Op 15 juli 1915 wordt hij bevrijd. Als hij weer in Brussel is, moet Henri zich regelmatig bij de Duitse autoriteiten melden. Ondanks alles zet hij zijn ondergrondse activiteiten voort en blijft hij jongeren helpen om de grens over te steken. Hij wordt onderscheiden en ontvangt de burgermedaille 1914-1918.
![A Villers-Cotterêts, exécution d'un espion [debout, les yeux bandés devant le peloton], 1914](https://belgischeburgers14-18.arch.be/sites/default/files/styles/story_linked/public/uploads/fields/field_story_img_1x1/n6932868_jpeg_1_1dm_execution_espion.jpg?itok=vNRZiKoQ "A Villers-Cotterêts, exécution d'un espion [debout, les yeux bandés devant le peloton], 1914 - [photographie de presse, Rol, 43451 - Domaine public")
